Są sprawy ważniejsze od „wielkiej polityki” i innych tematów, to m.in. woda – przekonuje Ewa Ewart, znana dziennikarka i autorka nagradzanych reportaży, która należy do Rady Fundacji Code for Green, zajmującej się mądrą, sprawczą edukacją. W przestrzeni publicznej temat ten pojawia się zwykle w kontekście katastrof naturalnych i ludzkich dramatów, ustępując miejsca politycznym przepychankom i pikującym w dół wskaźnikom gospodarczym. Bez nadania tej kwestii priorytetu, nie będzie dobrej edukacji. Jak zatem uczyć, aby młode pokolenie wiedziało, czym jest sprawczość, współpraca, komunikacja, krytyczne myślenie oraz odpowiedzialność za siebie i otoczenie? Na to pytanie próbowały odpowiedzieć w Warszawie ekspertki pilotażowego programu „Code for Blue”, do którego włączyły się nauczycielki z 10 polskich szkół.

W tej chwili w programie uczestniczą: Zespół Szkół nr 18 z Wrocławia, Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego z Konstancina-Jeziorny, Szkoła Podstawowa nr 20 im. gen. Władysława Sikorskiego z Białegostoku, Szkoła Podstawowa nr 26 im. Rodła z Zabrza, ZSP, SP im. A. Fiedlera z Budzisławia Kościelnego, 3 LO im. Adama Mickiewicza z Bydgoszczy, Powiatowy Zespół Szkół nr 1, Liceum Ogólnokształcące i Szkoła Podstawowa nr 3 im. Władysława Broniewskiego ze Środy Śląskiej, Zespół Szkolno-Przedszkolny „Na Bursztynowym Szlaku” z Lewina Kłodzkiego oraz Szkoła Podstawowa nr 51 im. Jana Pawła II z Wrocławia. Placówki mogą liczyć nie tylko na niezbędne narzędzia do prowadzenia zajęć, ale także wsparcie merytoryczne i metodyczne ze strony ekspertów współpracujących z Fundacją.

Program oparty jest na filmowej opowieści Ewy Ewart „Do ostatniej kropli”. Ta poruszająca produkcja przybliża widzom problematykę deficytu wody i konieczność jej ochrony. Film zdobył nagrody m.in. w Monte Carlo i w Stanach Zjednoczonych. Podczas warsztatów dla nauczycieli w Ogrodzie Botanicznym Polskiej Akademii Nauk w Powsinie Ewa Ewart przypomniała, że do tej pory jej dokumenty skupione były na problematyce światowej oraz głównych aktorach sceny politycznej. Zmiana nadeszła wraz z „Klątwą obfitości” – o ekwadorskiej Amazonii, dewastacji lasów przez przemysł wydobywczy.

„Temat przyrody mnie zaintrygował. Potem zrealizowałam „Do ostatniej kropli” i uświadomiłam sobie, że są sprawy ważniejsze od polityki i innych tematów – to między innymi woda. Nie sądzę, żebym zrobiła jeszcze film o wielkiej polityce. Zanim nagraliśmy pierwszą scenę „Do ostatniej kropli”, powstał pomysł uruchomienia programu edukacyjnego” – wspomina Ewa Ewart, dodając, że podróżowała wtedy pociągiem z Piotrem Nieznańskim z Fundacji „Code for Green”, który był konsultantem merytorycznym i współautorem scenariusza do tego filmu. Zalążek dzisiejszego „Code for Blue” powstał gdzieś pomiędzy Utrechtem a Amsterdamem. Jak podkreśla dokumentalistka: „To, że ten film jest w posiadaniu nauczycieli i fakt, że będą oni z nim pracować, jest dla mnie ogromną nagrodą.”

Edukacja środowiskowa staje się coraz ważniejszym aspektem kształcenia młodego pokolenia. Program „Code for Blue” został opracowany przez specjalistów wielu dziedzin, aby inspirować młodych ludzi do podejmowania aktywnych działań na rzecz ochrony środowiska, budowania poczucia sprawczości i pewności siebie oraz empatii w stosunku do przyrody.

„Troska o zasoby wodne, w tym jakość wód powierzchniowych, zyskuje szczególne znaczenie w obliczu zmieniającego się klimatu i rosnącej presji na środowisko. Powodzie, susze oraz coraz większe problemy z dostępnością czystej wody stanowią globalne wyzwanie, dlatego niezwykle istotna jest skuteczna edukacja na temat znaczenia wody, współczesnych wyzwań z nią związanych oraz sposobów na powstrzymanie degradacji zasobów wodnych. Dzisiejsi uczniowie wkrótce będą podejmować decyzje dotyczące przyszłości tego cennego zasobu jako urzędnicy, decydenci, projektanci czy użytkownicy. Nasz program „Code for Blue” wspiera kształcenie i podnoszenie kompetencji w zakresie ochrony wód” – przekonuje Piotr Nieznański z Fundacji „Code for Green”.

Program „Code for Blue”, obecnie w fazie pilotażu, ma być programem skalowalnym. Kształtuje (wiemy to, bo nasza metoda działa!) u uczniów kluczowe umiejętności, takie jak sprawczość, współpraca, komunikacja, krytyczne myślenie oraz odpowiedzialność za siebie i otoczenie. Dzięki niemu młodzi ludzi nie tylko zdobywają wiedzę, ale także rozwijają kompetencje niezbędne do poruszania się w zmiennym świecie. A to nie jest takie proste. Jednocześnie, wpisując się w krajową podstawę programową, „Codę for Blue” dostarcza nauczycielom różnych przedmiotów narzędzi i umiejętności niezbędnych do przekazania uczniom istotnych kompetencji środowiskowych. Dzięki temu edukacja na temat ochrony wód staje się atrakcyjną i angażującą formą nauki.

Justyna Szełęga, dyrektor Zespołu Szkolno-Przedszkolnego „Na Bursztynowym Szlaku” w Lewinie Kłodzkim jest jedną z uczestniczek programu. Jak mówi: „Ten program różni się od wielu innych programów bardzo wieloma elementami – daje duże możliwości nauczycielowi, dużą swobodę w działaniu, uczy dzieci sprawczości, wyciągania wniosków, popełniania błędów, różnego rodzaju metod pracy z dziećmi. To przynosi świetne efekty. Mądra edukacja przyrodnicza jest potrzebna w każdej szkole. Mogą ją prowadzić nauczyciele, niekoniecznie przyrodnicy. Dzieci zdobywają bardzo szeroki wachlarz kompetencji – nie tylko związanych z nauką przyrody i z nauką świata, ale też empatią, wrażliwością na drugiego człowieka i na to wszystko, co jest wokół nas. My, nauczyciele bardzo często boimy się tego, że nie jesteśmy ekspertami w danej dziedzinie i w związku z tym ekologia czy szeroko pojęta nauka przyrodnicza jest dla nas obca. A tak naprawdę w tym projekcie można małymi krokami, wieloma prostymi sposobami nauczyć dzieci uważności”.

Anna Moraś, anglistka z Lewina Kłodzkiego dodaje, że „Code for Blue” to nowość nie tylko dla nauczycieli, ale i uczniów. „To dla nich zupełnie coś innego, niż to, co do tej pory robili. Uczniowie są zaangażowani, doceniają swobodę w działaniu i to, że mogą pracować nad wymyślonym przez siebie projektem”.

Anna Czaja, matematyczka z Powiatowego Zespołu Szkół w Środzie Śląskiej docenia fakt, że poszerzyła swoje horyzonty na temat ekologicznego w pozytywnym tego słowa znaczeniu – życia. „Lubię być częścią większej całości, więc Code for Blue to program dla mnie” – zaznacza i dodaje ze śmiechem: „Trudność sprawiło mi to, że musiałam ustąpić miejsca dzieciom. Do tej pory to ja nadawałam ton, wyznaczałam cele, a teraz musiałam usunąć się na bok”.

Nauczycielki z 10 szkół w Polsce uczestniczą obecnie w warsztatach w Ogrodzie Botanicznym w Warszawie, które koncentrują się m.in. na strategiach budowania empatii poprzez kontakt z naturą oraz realizację projektów edukacyjnych. Miejsce zostało wybrane nieprzypadkowo.

„Dostępność i czystość wody to właściwie wykształcona roślinność torfowisk, młak, łąk bagiennych i zmiennowilgotnych, lasów łęgowych i bagiennych, borów bagiennych, źródlisk, no i oczywiście – roślinność wodna i szuwarowa. Ta ostatnia może być jeszcze rozpatrywana w podziale na szuwary właściwe i niskie, na roślinność podwodną, w tym łąki ramienicowe, roślinność pływającą. Bez właściwej ilości i jakości wody roślinność nie może istnieć, a bez roślinności nie będzie ludzi. Nie da się żyć na pustyni, gołych skałach czy w betonowych blokach. Człowiek potrzebuje roślin, a rośliny wody. Wydawało mi się kiedyś, że o tym nie trzeba mówić i edukować. A jednak mocno się pomyliłem. Trzeba i to na każdym etapie edukacji. Pamiętam w moim toku studiów, z czasów końca PRL-u i początków kapitalistycznej Polski, wykład prof. Krystyny Dubel – woda surowiec numer jeden. Dzisiaj możemy już odejść od surowcowego postrzegania wody. Musimy uczyć, że woda to życie” – podkreśla prof. Arkadiusz Nowak, dyrektor Ogrodu Botanicznego w Warszawie, obchodzącego w tym roku jubileusz 50-lecia istnienia.

Skoncentrowanie uwagi na zasobach wodnych podczas warsztatów obejmuje również: wykorzystanie narzędzi do zwiększenia świadomości ekologicznej w codziennej edukacji, story-basen education, model edukacji klimatycznej oparty na empatii, edukacji terenowej i znaczenia lokalnych zasobów.