NGO-sy zrzeszone w sieci organizacji pozarządowych „SOS dla Edukacji” przedstawiły propozycje zmian w podstawie programowej w ramach podejścia całościowego do procesu nauczania (whole-school approach). Celem zmian jest lepsze przygotowanie uczniów do wyzwań XXI wieku i stworzenie szkoły odpowiadającej na rzeczywiste potrzeby młodych ludzi. W gronie ekspertów odpowiedzialnych za opracowanie zawierające postulaty i propozycje dotyczące profilu absolwenta_tki polskiej szkoły oraz modelu nowej podstawy programowej kształcenia ogólnegoznalazły się również dr Małgorzata Snarska-Nieznańska, prezeska Fundacji „Code for Green” oraz dr Justyna Józefowicz, dyrektorka ds. Zdrowia Psychicznego i Edukacji w „Code for Green”.
Przygotowane propozycje skupiają się na dwóch głównych aspektach:
Edukacja klimatyczna i środowiskowa
Edukacja klimatyczna i środowiskowa zyskuje coraz większe znaczenie w kontekście rosnących wyzwań ekologicznych. Zespół redakcyjny pod przewodnictwem dr Małgorzaty Snarskiej-Nieznańskiej, prezeski Fundacji „Code for Green”, opracował kompleksowy program edukacyjny, który podkreśla potrzebę włączenia zagadnień klimatycznych i środowiskowych do nowej podstawy programowej.
Celem edukacji klimatycznej i środowiskowej jest rozwijanie sprawczości uczniów wobec globalnych wyzwań ekologicznych. Program ten dostarcza młodym ludziom nie tylko wiedzy, ale i narzędzi niezbędnych do ochrony klimatu, bioróżnorodności oraz zasobów wodnych. Uczniowie, dzięki zdobytym kompetencjom, mają szansę stać się aktywnymi uczestnikami działań na rzecz zdrowego środowiska i zrównoważonego rozwoju.
Kluczowym elementem programu jest rozwój praktycznych umiejętności, które znajdą zastosowanie zarówno w życiu codziennym, jak i w przyszłej pracy zawodowej. Kompetencje takie jak komunikacja, krytyczne myślenie, empatia, współpraca i rozwiązywanie problemów są fundamentem tego podejścia. Zgodnie z założeniami programu, szkoła ma stać się centrum lokalnych działań klimatycznych, a uczniowie, którzy w przyszłości wejdą na rynek pracy, będą mieli realny wpływ na redukcję zagrożeń środowiskowych i rozwój zielonej gospodarki.
Program edukacji klimatycznej jest tak skonstruowany, że może być realizowany interdyscyplinarnie, nie ograniczając się wyłącznie do przedmiotów przyrodniczych. Ogólne cele edukacyjne obejmują m.in. zrozumienie zależności środowiskowych i klimatycznych, umiejętność radzenia sobie ze skutkami zmian klimatycznych, a także kształtowanie szacunku dla natury i współdziałanie na rzecz ochrony środowiska. Cele te są ściśle powiązane z rozwijaniem kompetencji uniwersalnych, które są niezbędne w dynamicznie zmieniającym się świecie.
Fundacja Code for Green w opracowaniu przygotowanym dla „SOS dla Edukacji” proponuje rozwój kluczowych kompetencji, takich jak: samodzielne myślenie, rozwiązywanie problemów, komunikowanie się, współdziałanie, angażowanie się i sprawczość, uczenie się i zarządzanie sobą oraz empatia i troska. Program zakłada, że te kompetencje będą rozwijane poprzez różnorodne działania edukacyjne, takie jak projekty interdyscyplinarne, debaty, analizę faktów czy praktycznąnaukę o środowisku. Ważnym elementem edukacji klimatycznej jest także promowanie zrównoważonej gospodarki ekologicznej oraz nowoczesnych technologii wspierających ochronę środowiska.
W ramach edukacji klimatycznej uczniowie zdobywają wiedzę na temat globalnych i lokalnych problemów środowiskowych, analizują wpływ działań człowieka na klimat i środowisko, a także projektują i wdrażają rozwiązania mające na celu ochronę klimatu. Zajęcia obejmują szeroki zakres tematów, od zrozumienia podstaw zmian klimatycznych, przez adaptację do ich skutków, po zaangażowanie obywatelskie i odpowiedzialność za środowisko.
Program zaleca również praktyczne metody nauczania, takie jak edukacja w terenie, projekty STEAM (nauka, technologia, inżynieria, sztuka i matematyka) oraz interdyscyplinarne dni projektowe. Nauczyciele powinni korzystać z nowoczesnych narzędzi edukacyjnych oraz materiałów eksperckich dostępnych w różnych formach, np. takich jak platformy e-learningowe, raporty czy blogi tematyczne.
Ocenianie w ramach edukacji klimatycznej powinno wspierać rozwój kompetencji uniwersalnych, a także realizację projektów klimatycznych. Zaleca się stosowanie oceniania kształtującego, które umożliwia uczniom autorefleksję oraz wspiera ich w kierowaniu własnym procesem uczenia się.
Dzięki kompleksowemu podejściu i interdyscyplinarnej formie, edukacja klimatyczna może stać się kluczowym elementem nowoczesnej szkoły, przygotowując młodych ludzi do świadomego i odpowiedzialnego działania na rzecz środowiska w przyszłości.
Edukacja zdrowotna i psychospołeczna
W obliczu dynamicznych zmian społecznych i technologicznych, współczesna edukacja musi wyjść poza tradycyjne ramy nauczania, aby skutecznie przygotować uczniów do życia w złożonym świecie. Nowa podstawa programowa powinna uwzględniać rozwój kompetencji psychospołecznych oraz kształtowanie zdrowych postaw prozdrowotnych. Kluczowym elementem tego procesu jest edukacja zdrowotna i psychospołeczna, która ma na celu rozwijanie u uczniów samoświadomości, empatii, a także umiejętności współpracy i odpowiedzialności społecznej. W zespole autorskim, który przygotował tę koncepcję, znalazła się dr Justyna Józefowicz, dyrektorka ds. zdrowia psychicznego i edukacji w Fundacji Code for Green.
Edukacja psychospołeczna powinna być zintegrowana z codziennym doświadczeniem szkolnym, by rozwijać w uczniach umiejętności radzenia sobie ze stresem, budowania relacji oraz funkcjonowania w różnorodnym środowisku społecznym. Nacisk na promocję zdrowia psychicznego i fizycznego, a także na profilaktykę, jest nieodzowny w obliczu rosnących wyzwań związanych z globalizacją i technologiczną rewolucją. Istotne jest, aby uczniowie nie tylko zdobywali wiedzę, ale również rozwijali postawy prozdrowotne, które będą towarzyszyć im przez całe życie.
Nowy przedmiot, jakim jest „edukacja zdrowotna”, to krok w kierunku zintegrowania zdrowia fizycznego i psychicznego z innymi aspektami życia szkolnego. Autorzy postulują, aby edukacja zdrowotna i psychospołeczna stała się nieodłącznym elementem całego procesu nauczania, począwszy od przedszkola, aż po szkołę ponadpodstawową. Dzięki temu uczniowie na każdym etapie edukacji będą rozwijać niezbędne kompetencje, takie jak samodzielne myślenie, rozwiązywanie problemów, komunikowanie się, współdziałanie oraz empatia.
Szczególny nacisk położono na rozwijanie samoświadomości, czyli umiejętności rozpoznawania i zarządzania własnymi emocjami oraz stresem. W ramach edukacji zdrowotnej uczniowie powinni zrozumieć, jak nawyki żywieniowe i aktywność fizyczna wpływają na ich zdrowie psychiczne, a także jak budować zdrowe nawyki na przyszłość.
Edukacja ta obejmuje także odpowiedzialność za świat i lokalne otoczenie, w kontekście zarówno nowych technologii, jak i zmian klimatycznych czy zjawisk społeczno-politycznych. W ten sposób uczniowie będą lepiej przygotowani do podejmowania świadomych decyzji w złożonym, współczesnym świecie.
Wprowadzając interdyscyplinarne podejście do nauczania, edukacja zdrowotna i psychospołeczna może być efektywnie łączona z innymi przedmiotami, takimi jak język polski, biologia, czy matematyka. Dzięki temu uczniowie nie tylko zdobywają wiedzę teoretyczną, ale również uczą się jej praktycznego zastosowania w codziennym życiu.
Tworzenie bezpiecznej przestrzeni do otwartej komunikacji oraz stosowanie metod aktywizujących, takich jak analiza sytuacji, praca w grupach, mindfulness czy projekty, są kluczowe dla skutecznej realizacji założonych celów. W ten sposób uczniowie mogą rozwijać swoje umiejętności psychospołeczne w praktyce, co ma fundamentalne znaczenie dla ich przyszłego życia.
Polecane materiały i metody, takie jak Webquest, pozwalają na rozwijanie krytycznego myślenia i umiejętności poszukiwania informacji, co jest niezbędne w erze cyfrowej. Dzięki odpowiednio skonstruowanym scenariuszom lekcji, uczniowie mają możliwość pogłębiania swojej wiedzy i umiejętności w sposób angażujący i praktyczny.
Nowa podstawa programowa to naszym zdaniem nie tylko odpowiedź na wyzwania współczesności, ale przede wszystkim inwestycja w przyszłość młodego pokolenia. Systematyczne i zintegrowane podejście do edukacji na wszystkich jej etapach pomoże uczniom rozwijać kompetencje niezbędne do radzenia sobie z nadchodzącymi wyzwaniami.
