Szczyt SOS dla Edukacji w Jabłonnie: Nasz głos w kształtowaniu nowoczesnej i obywatelskiej szkoły

Po 8 latach organizacje pozarządowe wróciły do merytorycznej dyskusji o polskiej szkole. Te, skupione w Sieci Organizacji Społecznych dla Edukacji, w tym Fundacji Code For Green wraz z nauczycielami, ekspertami ze szkół wyższych i Instytutu Badań Edukacyjnych spotkały się 28-29 maja 2024 roku w Jabłonnie, by wypracować rekomendacje dla Ministerstwa Edukacji Narodowej dotyczące kompetencji uniwersalnych uczniów m.in. w zakresie edukacji klimatycznej, obywatelskiej, globalnej, psychospołecznej, które mają stać się fundamentem otwartej i obywatelskiej szkoły.

Prace ekspertek i ekspertów skupiają się na kilku istotnych założeniach:

1. Integracji przedmiotów wokół kompleksowych zagadnień.
2. Autentyczności uczenia się  – powiązania nauki z rzeczywistymi sytuacjami.
3. Aktywnego uczestnictwa uczniów.
4. Różnorodnych metodach pedagogicznych – uczenia się przez dociekanie, problem-based learning czy projektów.
5. Nadania nauce społecznego kontekstu.

Edukacja klimatyczna, czyli jeden z filarów nowoczesnej szkoły

Jednym z kluczowych obszarów, którym będą zajmować się uczestnicy Szczytu jest edukacja klimatyczna i środowiskowa. Badania pokazują, że szkoła pozostawia dzieci z wiedzą dotyczącą kryzysu środowiskowego, nie dając im jednocześnie narzędzi do jego rozwiązywania. Skutkuje to tym, że młodzi nie angażują się w istotne dla ich przyszłości kwestie przeciwdziałania zmianom środowiskowym, angażują się poprzez kontestowanie rzeczywistości i działania aktywistyczne lub są narażeni na lęk wywołany możliwymi konsekwencjami tych zmian. Środowiska odpowiedzialne za edukację w Polsce zaczynają dostrzegać wagę tego problemu. To w szkole dzieci powinny uczyć się w praktyce tego, w jaki sposób mogą współuczestniczyć w procesie przeciwdziałania i adaptacji do zmian środowiskowych czy jak kreować możliwe rozwiązania. Dzięki edukacji budującej sprawczość, zwłaszcza w kontekstach lokalnych, w sposób świadomy młodzi ludzie będą mogli w przyszłości współtworzyć i wpływać na gospodarkę opartą na zrównoważonym rozwoju.

– Przed nami – już jesienią – poważne rozmowy na temat nowej podstawy programowej. Zanim jednak to się zadzieje, trzeba się wspólnie z Ministerstwem Edukacji Narodowej przyjrzeć profilowi absolwenta oraz kompetencjom, które ma kształtować szkoła. Naszym celem jest między innymi to, aby edukacja klimatyczna i środowiskowa była międzyprzedmiotowa, skupiała się na praktyce i rozwijała sprawczość uczniów. By byli oni świadomi, ale i potrafili potrafili pozytywnie wpływać na otaczający ich świat” – podkreśla dr Małgorzata Snarska-Nieznańska, prezeska Fundacji Code For Green, kierująca pracami i wypracowaniem rekomendacji dotyczących edukacją klimatycznej i środowiskowej.

Edukacja psychospołeczna w rozwoju uczniów

Drugim obszarem, którego pracami kieruje dr Justyna Józefowicz z Fundacji Code For Green jest edukacja psychospołeczna. W obliczu rosnących wyzwań związanych z dobrostanem psychicznym młodzieży, szkoła musi odgrywać kluczową rolę w kompleksowym wspieraniu rozwoju uczniów.

Kluczowe elementy dyskutowane przez grupę odnoszą się do:

• Priorytetowego traktowanie dobrostanu psychicznego uczniów.
• Rozwijaniania kompetencji miękkich, takich jak praca zespołowa czy kreatywne myślenie.
• Wzmacniania poczucia sprawczości i podmiotowości wśród młodzieży.

By je osiągnąć, konieczne wydaje się wdrożenie co najmniej:

• Zwiększenia dostępności i jakości pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach.
• Zapewnienia wysokiej jakości zasobów cyfrowych i narzędzi do nauczania hybrydowego.
• Wzmocnienie kompetencji nauczycieli w zakresie rozpoznawania i wspierania uczniów z problemami.
• Stworzenie w szkołach kultury dbałości o dobrostan uczniów i budowanie pozytywnych relacji.

– Marzy mi się szkoła, w której dzieci i młodzież będą uczyły się różnych stylów współdziałania – od demokratycznego do hierarchicznego, nawet funkcjonowania w anarchii – każdego stylu, z którym spotkają się w dorosłym życiu. Żeby to było możliwe, szkoła musi przestać udawać, że jest czymś obok życia. Bo jest życiem – miejscem na sprawstwo i branie odpowiedzialności. Do tego nie trzeba być dorosłym – uważa dr Justyna Józefowicz z Fundacji Code for Green, odpowiedzialna za edukację psychospołeczną

Kluczową rolę w transformacji polskiej edukacji odgrywają nauczyciele, którzy muszą być odpowiednio przygotowani i wspierani, aby móc efektywnie realizować nowoczesne podejście do rozwoju uczniów.

Nauczyciele potrzebują kompleksowego wsparcia, aby móc skutecznie identyfikować problemy uczniów i udzielać im adekwatnej pomocy. Niezbędne jest zapewnienie im szkoleń z zakresu rozpoznawania i reagowania na problemy psychiczne, a także wzmocnienie kompetencji w budowaniu relacji, komunikacji i pracy zespołowej.

Równie ważna jest współpraca całej społeczności szkolnej – dyrekcji, nauczycieli, specjalistów, rodziców i samych uczniów. Kluczowe działania to m.in. stworzenie w szkole zespołów ds. wsparcia uczniów, regularne monitorowanie ich dobrostanu oraz budowanie kultury otwartości, zaufania i wzajemnego szacunku.